Вазорати меҳнат, муҳоҷират ва шуғли аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон бахшида ба Рӯзи умумиҷаҳонии мубориза бо меҳнати кӯдак – 12 июн маводи иттилоотии зеринро пешниҳод менамояд

Созмони Милали Муттањид 12 июнро њамчун Рўзи умумиљањонии мубориза бо мењнати кўдак муайян намудааст ва дар саросари дунё онро бо гузаронидани чорабинињои иттилоотї ќайд менамояд. Њар сол аз љониби Ташкилоти Байналмилалии Мењнат вобаста ба ин сана мавзўи асосї интихоб мегардад. Вазъи имрўзаи њассоси њаёти љомеаро ба инобат гирифта шиори соли 2018 “Бехатарївасолимиинаслинав” эълон гардидааст.

Тољикистон дорои сохтори ањолии љавон ва ояндадор мебошад ва давлати мо мавќеи худро нисбати њуќуќи кўдак муайян кардааст. Њукумати Љумњурии Тољикистон як ќатор њуљљатњои њуќуќии байналмилалї ва санадњои меъёрии њуќуќиро ба тасвиб расонида, тибќи онњо љињати барњам додани шаклњои бадтарини мењнати кўдак дар сатњи миллї ва мањаллї тадбирњои амалї меандешад.

Таваљљуњ ба масъалаи мазкур аз Конститутсияи Љумњурии Тољикистон, муќаррароти Кодекси мењнати Љумњурии Тољикистон, Ковенсияи СММ дар бораи њуќуќи кўдак, КонвесияњоиТашкилоти Байналмилалии Мењнат № 138 “Оиди њадди аќали синну сол барои ба кор ќабул кардан”, № 29 “Дар бораи мењнатимаљбурїёњатмї” ва №182 “Оиди манъ кардан ва аз байн бурдани шаклњои бадтарини мењнати кўдак” ва Тавсияномаи ТБМ №190 “Оиди манъ намудан ва чорањои зарурї андешидан љињати барњам додани шаклњои бадтарини мењнати ноболиѓон” сарчашма мегирад.

Дар ин радиф ќарорњои Њукумати Љумњурии Тољикистон аз 4 марти соли 2014, тањти №169 “Рўйхати корњои шароиташон номусоид ва зараровар, ки истифодаи мењнати ашхоси аз 18-сола хурд иљозат дода намешавад ва њадди меъёрњо њангоми дастї бардоштан ва кашонидани борњо”, аз 31 октябри соли 2014, тањти № 690 “Дар бораи Барномаи миллї оид ба барњамдињии шаклњои бадтарини мењнати кўдакон дар Љумњурии Тољикистон барои солњои 2015-2020” тасдиќ гардидаанд.

Санадњои меъёрии њуќуќии ба тасвибрасида љавобгўи меъёрњои байналмилалї буда,  ба манфиати љавонон, ки ояндаи миллатанд, равона карда шуда, барои амалишавии њуќуќњои конститутсионии шањрвандон, аз љумла њифзи њуќуќи кўдак ва роњ надодан ба љалби кўдакон ба шаклњои бадтарини мењнат, таъмини бехатарї, њифзи саломатї ва ќобилияти кории насли наврас дар љараёни њаёт њамаљониба мусоидат менамоянд.

Яке аз санадњои байналмилалии њатмии њуќуќии дигар, ки хусусияти ќатъи дорад, Протоколи соли 2014 ба Конвенсияи соли 1930 оид ба меҳнати маљбурї ба шумор меравад, ки дар Конференсияи генералии Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат 11 июни соли 2014 қабул гардидааст. Протоколи нави Ташкилоти Байналмилалии Меҳнат илова ба талаботи Конвенсияи № 29 соли 1930 оид ба меҳнати маљбурї ё њатмї мебошад ва он амалњоро бар зидди чунин зуҳуроти муосир, ба монанди савдои одамон бо мақсади меҳнати маљбурї ќайд менамояд.

Конвенсияи № 29 соли 1930 оид ба меҳнати маљбурї ё њатмї дар мубориза бо њама гуна шаклњои мењнати маљбурї наќши њаётан муњимро бозид. Бояд ќайд намуд, ки дањсолањои охир мазмун ва шаклњои мењнати маљбурї дигаргун шудааст, аз љумла савдои одамон бо маќсади мењнати маљбурї ва истисмори шањвонї - мавзўи изтироби рўзафзуни љомеаи байналмиллалї гаштааст.

Манъ намудани мењнати маљбурї ё њатмї љузъи маљмуи њуќуќњои асосї мебошад ва мењнати маљбурї ба наќзи њуќуќњои инсон ва поймол гардидани шаъну шарафи миллионњо занон ва мардон, духтарон ва писарон оварда мерасонад.

Шумораи нистабатан бештари кормандони ба мењнати маљбурї машѓулбуда ба бахши хусусии иќтисодиёт рост меоянд ва баъзе гуруњњои кормандон нисбат ба дигарон, пеш аз њама муњољирон хавфи бештари ќурбонии мењнати маљбурї ё њатмї гардиданро доранд. Бояд ќайд намуд, ки тибќи маълумот дар Љумњурии Тољикистон шумораи љавонони аз 16 то 27 сола дар сафи муњољирони мењнатї наздики 36%-ро ташкил медињад.

Таи солњои охир дар љараёнитатбиќи муќаррароти Конвенсия номутобиќати ба масъалањои муосир ва  норасогињо дар чорањои тавсияшавандаи амалї намоён гаштанд, ба монанди, чорањои иловагии пешгирї, њимоя ва воситањои њимояи њуќуќї, љуброни зарар ва тавонбахшї ва ѓайра. Ин нуќсонњо ва норасасоињоро ба назар гирифта, пешнињодњо тањия ва дар шакли Протокол ба Конвенсия ифода карда шудаанд ва тибќи талаботи Протоколи мазкур давлатњои узв уњдадор мешаванд, ки дар сиёсати миллї ин чорањои ба талаботи замона мувофиќро амалї намоянд.

Бинобар дарки зарурати пешгирї ва ќатъиян манъ кардани мењнати маљбурї ё њатмї дар њама шаклу тарзњои зуњури он бо фармоиши Вазири мењнат, муњољират ва шуѓли ањолии Љумњурии Тољикистон љињати пешбурди масъалањо вобаста ба омодагирии Тољикистон барои эътироф намудани Протоколи соли 2014 ба Конвенсияи соли 1930 оид ба меҳнати маљбурї дар њайати 25 намоянда аз вазорату идорањо ва шарикони иљтимої гурўҳи корї таъсис дода шудааст.

Масъалаи аз байн бурдани мењнати маљбурї  дар Њадафҳои рушди устувори Созмони Миллали Муттањид (СММ) то соли 2030, ки чанде пеш ќабул гардидаанд ва њам дар доираи фаъолияти як зумра ташкилотњои байналмилалї ба монанди Созмони байналмилалии муњољират, Ташкилоти байналмилалии меҳнат, Созмони ањдномаи њамкории Аврупо ва ѓайрањо низ мавќеи муњимро ишѓол намудааст.

Соли 2018-ум, дар чањорчубаи ягонаи глобалї дардоираиРӯзибайналмилалииҳифзимеҳнат ва Рӯзи байналмилалии мубориза бо мењнати кудакон бо маќсади тарѓибу ташвиќоти масъалањои аз байн бурдани меҳнатикӯдакон ва таъмин намудани бехатарии фаъолияти кории мутахассисони ҷавончорабиниҳо гузаронида мешаванд.

Кўдакхуқуқи озод будан аз тамоми намуди меҳнат ва њамаи кормандон хуқуқ бамеҳнати арзанда, безарар ва солимро доранд. Шумораи кормандони ҷавон (аз 15 сола то 24) дар саросари ҷаҳон 541 миллион нафарро ташкил медиҳад, ки 15% кувваҳоикорииҷаҳонро ташкил медиҳанд. Чароҳатбардорииистеҳсолииљавононнисбатбакормандоникалонсол (аз 24 солаболо) 40% бештараст. Тибќимаълумот, дар ҷаҳон 152 млн. кӯдак (аз 5 то 17 сола) меҳнатмекунандва 73 миллионионњобо кори ба њаётхатарнокмашѓуланд.

Аз 17 Ҳадафҳои рушди устувор (ҲРУ) ду масъала,  яке бо маќсади «ҳифзи хуқуқҳои меҳнатӣ ва мусоидат ба таъмини шароити мустаҳҳам ва бехатар барои кулли меҳнаткашон» (масъалаи 8.8 ҲРУ) ва дуюмин - «қабули чораҳои фаврӣ ва самаранок барои аз байн бурдани меҳнати маҷбурӣ, гуломдории муосир ва савдои одамон, барҳамдодани шаклҳои бадтарини меҳнати кӯдакон ва то соли 2025-ум аз байн бурдани меҳнати кӯдакон» (масъалаи 8.7 ҲРУ) муайян гардидаанд.

Барои расидан ба ин мақсадњо давлатњои аъзо вазифадоранд дар сатњи миллї барои аз байн бурдани меҳнати кӯдакон ва баланд бардоштани фарҳанги пешгирӣ дар соҳаи ҳифзи меҳнат, хусусан барои кормандони ҷавон чораҳои иловагии зарурро ба наќша гиранд.

Маърифат ва иттилоотонии ҷавонон оиди муҳимияти бехатарӣ ва ҳифзи меҳнат зарур аст. Мо бояд ҳама чораҳоро андешем, ки ҷавонон принсипҳои асосии ҳифзи меҳнатро донанд, тавассути онҳо худро њифз намоянд ва корфармоён барои онҳо ҷои кори бехатар ва арзанда фароҳам оваранд.

Барои аз байн бурдани истифодаи меҳнати кӯдакон ва пешгирии шуѓли кормандони ҷавон дар шароити хатарнок ва садамаовари истеҳсолї пайваста чорањои зарурї андешида минбаъд низ заминањои меъёрии њуќуќии ин самтро тањким бояд дод.

Мењнати кўдакони тољик аз љониби хонаводаашон асосан дар бахши корњои кишоварзї – дар майдонњои зироату пахта, боѓу обчакорї, тамокупарварї, шолизор, чарогоњњо ва хољагињои гову молпарварї, инчунин дар шустушўи мошинњо, аробакашї дар бозор ва ѓайра истифода мешавад.Пањншавии мењнати кўдак барои бехатарї, тањсилу маълумотгирї, саломатї ва некуањволии кулли кўдакон оќибатњои на чандон хуб дорад.

Мубориза бо мењнати кўдак масъалаи рушд аст ва мутобиќи ќонунгузории љорї  яке аз вазифањои асосии давлат мањсуб дониста шуда, барои аз байн бурдани он пайваста чорањои зарурї андешида мешаванд.

Болоравии иќтисодиёти кишвар, баландшавии сатњи некўањволии мардум ва пайгирии ўњдадорињои гирифтаи Њукумати Љумњурии Тољикистон имкон медињанд, ки дар барњам додани мењнати кўдак, њифзи мењнати коргарљавонон, ташкили љойњои кории арзанда барои насли наврас маќомоти иљроияи мањалии њокимияти давлатї дар њамкорї бо шарикони иљтимої, љомеаи шањрвандї ва ташкилотњои байналмилалї ба пешравињо ноил гардем.