Нақши корҳои иттилоотӣ-фаҳмондадиҳӣ дар пешгирии савдои кӯдакон

     Дар масъалањои њифзи кўдакон аз истисмор ва савдои одамон, захираи ассосии худи онњо мебошанд. Агар кўдакон ба таъсири омилњои  хавф тобовар гардонида шаванд, ба онњо бе тарсонидан дар бораи баъзе љамбањои савдои одамон воќиф намудан лозим аст. Махсусан, ин ба он кўдаконе дахл дорад, ки мустаќилона ќарор ќабул карда  метавонанд ва бо сабаби ноогоњї ягон интихобе менамоянд, ки онњоро метавонад дучори хавф гардонад.

      Масалан, духтарони  наврас  бояд аз мардоне, ки кори хубро  дар соњањои фароѓатї, саноати мё тиљорати модели пешнињод менамоянд, инчунин аз занони шиносу ношинос, ки ваъдањои сарватмандшавзиндагии боњашамат ва ё шуњратёрї медињанд, эњтиёт бошанд.  Писарбачањо низ бояд донанд, ки сафари таваккалї  ба шањри калон ё хориља метавонад онњоро ба вазъияте дучор кунад, ки ояндааш номуайян аст. Писарбачаю духтарчањоро, њамчунин метавонанд бо дастоварде  ва ё пешравие љалб сохта, ба доми худ дароранд.

       Њодисањои зиёде вуљуд доранд, ки љавононро бо афзалиятњои мавќеи шахсони машњури  соњаи варзиш  ба худ љалб сохта, манбаи мавриди истисмор ќарор дода мешаванд.Дар як ќатор кишварњо чорабинињои санљишии иттилоотї-фањмондадињии бомуваффаќ гузаронида шуда, ки дар онњо варзишгарони шинохта иштирок намуданд, ва натиљаи дилхоњ  доданд. Зимни баргузории ин чорабинињо бо кўдакон њамсуњбат шуда, ба онњо оид ба љанбањои воќеии муваффаќиятњои варзишї, дар бораи иштибоњ ва доми фиребњо, ки аз онњо канора гирифта зарур аст, наќл менамуданд. Чунин  барномањои иттилоотї-фањмондадињкам нестанд. Дар доираи ин барномањо  ба кўдаон оид ба савдои одамон маълумот дода мешавад, аммо бояд ќайд кард, ки ќисмати зиёди онњое, ки дучори чунин хавфи ќурбонии савдои одамон мегарданд, аз тањсил дур мондаанд ва ё умуман ба тањсил фаро гирифта нашудаанд.

       Гурўњи мутахасисоне, ки дар љойњо кор мебаранд, метавонанд бо ин кўдакон муносибатњои боварибахш барќарор намуда, ба онњо барои дарк кардани хатари дар боло зикршуда кумак расонанд. Инчунин ба кўдакони дар гурўњи хавф ќарордошта метавон ба воситаи кўдакони дигар самаранок таъсир расонад.

      Хангоми тайёр кардани маводњои иттилоотї-фањмондадињї барои кўдакон бояд љинс ва синну соли онњоро ба инобат гирифт, то ки шакл ва тарзи расонидани иттилоот дуруст муайян карда шавад. Ин маводњо, њамчунин бояд дар кўдакон «озмоиш» ва ё бо љалби кўдакон омода карда шаванд. Илова бар ин, њангоми тањияи барномањои иттилоотї-фањмондадињї ва барномањо оид ба тайѓирдињии тарзи рафтор, аз ибтидо сохтани механизмњо барои бањогузории натиљанокии онњо бенињоят муњим аст.

     Корњои иттилоотї-фањмондадињї натанњо барои пањн кардани иттилоот гнузаронида мешаванд, балки дар нињояти  кор он бояд ба таѓйирёбии  тарзи рафтор таъсир расонад. Барои ин фањмиши њамаљонибаи алоќамандии байни эътиќодњо ва рафтор, инчунин механизмњое, ки ба тайи он мусоидат мекунад, талаб карда мешавад. Он, инчунин доштани имконияти тавќият додани фикрњои заруриро, ки чунин механизмњоро ба вуљуд меоранд ва мављудияти воситањои зарурї ва шаклњоеро, ки ба чунин фикрњо то ба фањми одамони аз гуруњњои маќсаднок расонидан кумак мерасонад, пешбинї менамоянд. Илова бар ин, фањмиши онро дар назар доданд, ки ин одамон кї мебошанд, чаро онњо бояд рафтори худро таѓйир дињанд ва чї тавр онро амалї карда метавонанд?

     Бо тарзу усулњои гуногун ба таѓйири тарзи рафтор ноил гаштан мумкин аст: барои ин барномањои телевизионї ва радиої, гўшањо ва вараќањо, мусиќї ва театр, намоишњгоњњо ва асари санъат, намоишњои инфиродї ва суњбатњо, барномањои шахсони расмї ва аксар, имкониятњои шабакаи Интернет-вебсомонањо, муоширати интерактивї дар шабака, блогњо ва инчунин паёмњо ва тасвирњое, ки ба телефонњои мобилї фиристода мешаванд, истифода бурда хоњад шуд. Аммо, кадом шакли таъсиррасонї интихоб нашуда бошад њам, ќоидањо њамеша худи њамон мемонанд: фањмидан лозим аст, ки шумо чї ба даст овардан ва ба кї таъсир расонидан мехоњед ва дар натиља аз онњо чї хел рафторро дидан мехоњед. Бо кадом роњ шумо иттилоот ва аќидањоро метавонед ва ё ба онњо кўшиш мекунед, ки расонед.

     Тадбирњо оид ба таѓйир додани шаклњои рафтор бо маќсади паст кардани хавфи савдои кўдакон бояд на танњо ба кўдакон, балки ба тамоми ањолї дар умум равона шуда бошад, хусусан дар он њолатњое, ки ањолї нисбати истисмор њамчун натиљаи нињояти савдои одамон бепарвоёна (ё њатто боилтифот) муносибат мекунад.

     Солимии љомеа аз солимии оила ва дар навбати худ аз њар фарди солимаќлу соњибандеша манша мегирад, бояд дар муборпиза бо њама намуди зуњуроти номатлуби ба кўдакону наврасон тањдидкунанда бетарафнабошем, зеро ки насли наврас ояндаи љомеа буда, сатњи маданияту фарњанг, умуман, њаёти минбаъда аз тарзи кори имрўзаи мо бо онњо вобастагии калон дорад.

Раљаббек ИЛЁСОВ

Газетаи «Академияи ВКД»